Op 18 april 2021 gaat de eerste versie van ‘Wat moeten wij met jou doen?’ in première op Podium 19. Een theatermonoloog gebaseerd op het levensverhaal van Jennifer Baez Matos én gespeeld door Jennifer zelf. Aan deze voorstelling ging een interessant maakproces vooraf, want: hoe vertel je je eigen levensverhaal op zo’n manier dat anderen zich er ook mee kunnen identificeren? Hoe ga je als theatermaker om met gedeeld eigenaarschap van zo’n persoonlijk verhaal? Wij spraken met Jennifer en Dominique, de makers van ‘Wat moeten wij met jou doen?’. 

Er was eens… een nieuw nutsbedrijf 

Jennifer: Ik zag een oproep van Dominique op Facebook passeren omdat een oud-leerkracht mij in een bericht had getagd. Dominique was op zoek naar 100 interessante ideeën om onder te brengen in een nieuw nutsbedrijf. En ik voelde mij direct aangesproken, ik dacht: “Ik wil zoveel zeggen, over wat er in de maatschappij misgaat en over mijn eigen levenservaringen!”. Daarom nam ik contact op om mezelf voor te stellen.

Dominique: De eerste ontmoeting die daarop volgde, was een beetje onwennig, we hadden afgesproken op het terras van café Basiel.

Jennifer: Onwennig, ja, maar ik voelde wel meteen dat je naar mij wilde luisteren. Je stelde ook vragen en was zeer geïnteresseerd in mijn verhaal. Ik voelde mij snel op mijn gemak, ook omdat je jezelf kwetsbaar opstelde.

Dominique: Dat is niet onbelangrijk. Als je als theatermaker nieuwsgierig bent naar mensen en zij hun verhaal kwetsbaar delen, moet je soms iets teruggeven.

En toen was er plots… een monoloog

Jennifer: Die dag op café vroeg Dominique: “Jennifer, wat wil je doen met jouw verhaal?”. Ik had hiervoor al een TED-talk gegeven en een aantal opiniestukken geschreven over armoede, diversiteit en gelijke kansen. Mensen moeten weten vanwaar ik kom om te weten waarom ik mij hiervoor inzet, mijn verhaal doet er toe. 

Dominique: Voor mij zat een veerkrachtige vrouw die heeft leren omgaan met een heel moeilijke situatie. Daar kunnen wij als mens én als samenleving veel uit leren. Dus ik was geprikkeld door de gedachte: “Zouden we een theatermonoloog kunnen maken, waarin je geen accent legt op de pijn, kwaadheid en ontgoocheling, maar wel op de veerkracht van mensen?”. Omdat als je puur de kaart van de pijn trekt, je in een soort exhibitionistische wereld terechtkomt. Zoals de “human interest” televisie, waarmee we rond onze oren geslagen worden. Dat is niet mijn benadering.

Jennifer: Op dat moment dacht ik: “Ik denk dat Dominique niet weet dat ik dat misschien niet kan en nog geen ervaring heb met theater.” Maar ik ben er toch op ingegaan omdat ik me wel comfortabel voelde, en dacht:  “Iemand luistert naar mij. Iemand wilt iets doen met mijn verhaal.” Dominique zei tegen mij: “Gij gaat dat kunnen, gij kunt da.” En dat gaf me een drive.

Dominique: Dat is het mooie aan ons werk. Je kan en moet als artistieke ploeg ieder jaar strakke plannen maken. Maar ik pleit er tegelijk voor dat elk cultuurhuis ruimte open laat voor mensen zoals Jennifer, die toekomen en zeggen: “En nu moet ge luisteren, ik heb iets te vertellen.” 

Vallen, opstaan, en onderhandelen

Dominique: Na dat eerste gesprek heb ik het voorstel gedaan om 3 gesprekken te organiseren. Die had ik uitgeschreven en daarvan een eerste kladversie van de monoloog gemaakt. Daarop reageerde Jennifer “Heb ik dat zo gezegd? Ik zou dat misschien anders willen zeggen.” Of “Ik heb dat gezegd, maar vind niet dat dat mee kan verhuizen naar de theatertekst.” We hebben dan een traag en verdiepend onderhandelingsproces opgezet, waarbij het eigenaarschap meer en meer in handen is gekomen van Jennifer. Wat ik wel heb gedaan, is hier en daar gezocht naar een metafoor of een beeld.

Jennifer: En Dominique heeft er ook voor gezorgd dat er humor tussen zit, waardoor ik een beetje afstand kon nemen van mijn verhaal. Ik denk dat ik in het begin nog te emotioneel was over mijn verhaal. Maar hoe meer we repeteerden, hoe meer dat ik met plezier ben beginnen spelen. Dominique gaf vanaf het begin ook aan: “Als ge u ergens niet goed bij voelt, zeg het.” Daarom kon ik ook eerlijk zijn tegen hem tijdens heel het proces. 

Dominique: Eigenlijk was het mijn taak en opdracht om een stukje veiligheid aan te bieden aan Jennifer. En nooit te kiezen voor spektakel en sensatie, maar altijd de vraag stellen: “Jennifer, is dat de manier waarop je het verhaal wil brengen?”. En ja, je moet voldoende tijd nemen in zo’n maakproces om dat te doen. Als je te snel gaat, maak je fouten denk ik. We hadden ook de hulp van drie jongeren: Sophie, Shushanik en Milo. Op hen konden we rekenen als klankbord. En die hebben vaak gezegd “Die zin, dat roept bij ons dit gevoel op. Is het dat wat je wilt?” Dan keken Jennifer en ik soms naar elkaar en dachten: “Oei nee, we bedoelen iets anders. Dat moeten we aanpassen.”

Een dialogisch proces. 

Dominique: Mijn rol was voor een stuk ook om ingrediënten die theater tot theater maken te introduceren. Om uit te leggen: hoe werkt dat theater? Wat is een 1 op 1 benadering, hoe kan je dat vermijden? 

Jennifer: Ja, ik heb veel geleerd gaandeweg. Ik ben hier niet toegekomen met al die talenten (lacht). Hoe meer we repeteerden, hoe meer dat ik mezelf heb ontplooid en hoe meer afstand ik van mijn verhaal heb gecreëerd.

Dominique: En ik heb beter vanuit een vrouwelijk perspectief over de wereld leren denken door de dingen die Jennifer heeft verteld. Je leert in zo’n traject daarnaast ook jezelf een stuk beter kennen, dat is de immense kracht van mensen die in staat zijn hun kwetsbare levensverhalen te delen. Dat is ook de rijkdom voor het publiek. De kwetsbaarheid én kracht waarmee Jennifer haar levensverhaal deelt, maakt dat je ook zelf ‘uw bilan’ opmaakt. Het zet je aan het denken.

Een verhaal is nooit af. 

Dominique: We delen het resultaat van dit proces een eerste keer via de uitzending op Podium 19, maar we repeteren nu nog verder met Jonas Meersmans, een live-muzikant, omdat we in de zomer nog gaan proberen spelen en op termijn de voorstelling ook naar scholen willen brengen. Ik zie de voorstelling nog altijd groeien, ook inhoudelijk.

Jennifer: Ik ben nu heel benieuwd naar wat de voorstelling zal brengen. Na mijn TED-talk kwamen veel mensen naar mij toe met soortgelijke verhalen, ik vraag me af of dat nu ook zal gebeuren. Wat ik misschien een beetje jammer vind in de versie die nu op Podium 19 komt, is dat ik heel weinig over mijn ‘nu’ spreek. Ik zeg op een bepaald moment bijvoorbeeld: “Ik heb mij nooit meer thuis gevoeld op school” en dan vragen mensen zich waarschijnlijk af hoe dat afgelopen is. Het antwoord is trouwens: “Ja, ik heb mijn studies op latere leeftijd afgemaakt, businessmanagement.” Voila, dan is dat raadsel toch de wereld al uit. (lacht).

De repetities voor de live-versie van ‘Wat moeten we met jou doen?’ hervatten van zodra de maatregelen dat toelaten, in de zomer van 2021 hopen we te kunnen spelen voor publiek.