Van 1 november t.e.m. 11 november 2006 organiseert Victoria Deluxe – na het geslaagde TV Deluxe-project – voor de tweede maal een wijkfestival in de 19de eeuwse gordelwijk Ham. Vooraleer we het programma voorstellen, schetsen we een beeld van de buurt waarin we ons genesteld hebben.
Victoria Deluxe heeft er bewust voor gekozen om zich te verankeren in één van de Gentse 19de eeuwse gordelwijken. De werkplek wordt op tal van momenten door buurt- en stadsbewoners aangewend om te participeren aan allerlei laagdrempelige activiteiten. Door het feit dat Victoria Deluxe geen cultuurtempel is in de klassieke zin van het woord, vergroot de kans dat diverse individuen en groepen burgers over de vloer komen. Dag na dag wordt de werkplek gebruikt om te repeteren, te vergaderen, te werken en te feesten. Steeds vaker overkomt het ons dat we ‘nee’ moeten antwoorden op alweer een nieuwe vraag om de werkplek te kunnen gebruiken.
De Ham, verbonden met Sluizeken-Tolhuis, is een dicht bevolkte arbeiderswijk. Er wonen zo’n 2.200 mensen waaronder veel migranten. 16,9% van de inwoners zijn allochtonen. De Turkse gemeenschap is sterk aanwezig. Daarnaast is er een groeiende Afrikaanse gemeenschap, die het meest zichtbaar aanwezig is in de Dampoortstraat. De Afrikaanse shop en het café trekken heel wat volk en telkens merk je er de vrolijke, luidruchtige sfeer waar afwisselend beteuterd of met bewondering naar wordt gekeken.
Verspreid over de wijk wonen enkele gezinnen en families in de illegaliteit, meestal van Bulgaarse origine. Deze Oost-Europese families worden vaak door mensenhandelaars naar ons land gelokt.
In de wijk is er sprake van een sterke werkloosheidsgraad. 18,7% van de actieve bevolking is werkloos (het dubbele van het Gents gemiddelde). Meer dan één op de vijf mensen uit de allochtone gemeenschap is werkloos.
De wijk heeft weinig groen- en speelruimte. Het Zonder Naampark, naast de elektriciteitscentrale, wordt als speelruimte gebruikt door heel wat kinderen, want de kleine arbeidershuizen bieden weinig speelplek. Het leven van de kinderen speelt zich vaak af op straat of in het parkje.
De Dampoortstraat is de verbindingsweg naar het centrum van de stad en tot op heden zijn er veel handelszaken gevestigd. Centraal in de wijk liggen electriciteitscentrale SPE en de fabriek Milliken. Dit bedrijf is er al lang aanwezig en heeft een aanzienlijk aantal huizen in de buurt opgekocht om door te verhuren aan haar arbeiders.
Veel huizen zijn klein en in slechte tot heel slechte staat. Toch blijven de huurprijzen hoog en het aanbod aan leefbare woningen klein. Samen met de heraanleg van de Dampoortstraat, de aanleg van passantenhaven Portus Ganda en het nieuw te ontwikkelen project rond de ‘Oude Dokken’ lijkt de Ham op weg naar een flinke metamorfose. Nu reeds voel je de nervositeit op de immobiliënmarkt en staan de huizen in de buurt nog hoger geprijsd dan weleer. Enkele buurtbewoners zijn dan ook bang voor het fenomeen van sociale verdringing t.a.v. de armere en oudere bewoners.
Wanneer je de huidige bewonerspopulatie probeert in te schatten, merk je aan de ene kant een boeiende mix van mensen en leefstijlen. Tijdens TV Deluxe – waarbij door de bewoners van de wijk filmpjes werden gemaakt die tijdens een festivalweekend in de wijk werden gepresenteerd – viel op hoeveel mensen op een gedreven manier in hun wijk actief zijn. De bonte mix aan leefstijlen en interesses maakt de wijk tot een bruisend geheel.
Anderzijds merk je in de buurt ook afgesloten bewonersgroepen op. Heel wat alleenstaande ouderen en Turkse families zijn moeilijk tot niet aanspreekbaar. Wantrouwen, taalbarrières, andere culturele gewoontes, … zijn tal van factoren die het opzetten van interacties tussen verschillende bewoners flink bemoeilijkt. Er is vandaag geen enkel maatschappelijk antwoord om deze eerder afgesloten (of is het uitgesloten?) groepen mee te betrekken bij het maatschappelijk gebeuren.
Deze vaststelling verhindert ons niet om blijvend te zoeken naar hoe we een zo breed en divers mogelijke groep buurtbewoners bij onze werking kunnen betrekken. Kleinschalige en duurzame projecten en werksporen zijn hiertoe vaak de aanzet. Deze zijn niet direct zichtbaar en maatschappelijk voelbaar. Toch zijn deze kleine doch waardevolle bouwstenen een noodzakelijke bouwlaag in ons sociaal-artistieke huis.