- Wat zeg je? Je bedoelt?
We bedoelen dat ge de camera kunt meenemen en ge zelf kunt filmen hoe dat uw leven der uit ziet. - Dus… ik mag een camera naar huis meenemen om thuis te filmen?
Ja, precies. - Kun je me ook uitleggen hoe zo’n camera werkt?
We gaan dit zeker doen, maar heel echt moeilijk is dit niet.
Die machines zijn veel vriendelijker geworden. - Kunnen die ook al lachen, die camera’s?
Nee, niet echt, maar tegenwoordig kan zowat iedereen ermee werken. - Je moet dus geen jaren naar school gaan om hiermee te kunnen werken?
Nee, wanneer je wat oefent en probeert, zul je er snel mee weg zijn. - Wat moet ik zoal filmen?
Enkel die zaken en dingen die jij belangrijk vindt. - Wat gaan we doen met die beelden?
De bedoeling is dat je zelf kan leren monteren. - Aan zo’n computer waar jullie op werken?
Precies, maar ook monteren is iets wat gij kunt leren. - Dus… wanneer ik leer monteren, zal ik mijn eigen filmpjes kunnen maken?
Ja, voilà, dat is waar we sterk in geloven!
atelier autonome beeldvorming
Situering
Sinds de herfst van vorig jaar werd er veel tijd geïnvesteerd in het ontwikkelen en opzetten van een nieuwe atelierwerking. Binnen ons netwerk van partners en organisaties zijn we op zoek gegaan naar jongeren en volwassenen die interesse hebben om hun leefwereld en lijfstijl(en) zelf in beeld te brengen en nadien deze beelden in een zelfgekozen verband te leren plaatsen.
Wat wordt er beoogd?
In de eerst plaats wordt de mogelijkheid gecreëerd om de feitelijke diversiteit van onze samenleving in beeld te zetten. In heel wat media worden slechts bepaalde levensstijlen en leefwerelden gedocumenteerd. De mensen waarmee Victoria Deluxe samen werkt, worden zelden tot nooit op een waardige manier in beeld gezet, laat staan dat deze mensen de kans wordt geboden om op een volwaardige manier aan het woord te komen.
In de verschillende ateliers zie je heel diverse mensen, zowel jongeren als volwassenen, vrouwen en mannen, met een Belgische of andere origine aan de slag gaan. Elk van hen hanteert een eigen en specifieke beeldtaal die onmiddellijk iets vertelt over het soort leven dat ze leiden. De mogelijkheid om de eigen manier van leven en kijken in beeld te brengen, leidt tot aanvullende en nieuwe perspectieven op onze samenleving en de gedeelde werkelijkheid.
Het geloof in veranderingsprocessen
Het atelier autonome beeldvorming situeert zich binnen de traditie van Victoria Deluxe waarbij we ronduit geloven dat deze manier van werken fungeert als een motor om een nieuwe dynamiek binnen het leven van de participanten op gang te brengen. Op psychosociaal vlak willen we:
- gevoelens van machteloosheid ombuigen: veel participanten hebben het gevoel dat ze weinig zelf kunnen veranderen aan hun levenssituatie. De atelierwerking wil heel sterk tools en skills ontwikkelen waarbij de deelnemers de ervaring opdoen dat ze via het leren filmen en monteren, het uitwisselen en bruikbaar maken van ervaringen en kwaliteiten meer ‘greep’ op hun eigen levenssituatie kunnen krijgen.
- gevoelens van wantrouwen ombuigen: veel van de jongeren hebben – naast hun ouders en/of familieleden – een gebrek aan vertrouwensfiguren, waardoor vaak een gevoel van basisveiligheid en basisvertrouwen ontbreekt. Binnen een ‘multimediale leeromgeving’ willen we maximaal op zoek gaan hoe de jongeren meer (zelf)vertrouwen kunnen ontwikkelen.
- het negatieve zelfbeeld ombuigen: door de negatieve en discriminerende manier waarop de deelnemers vaak worden gepercipieerd, voelen ze zich minderwaardig en krijgen ze de indruk als een ‘probleem’ te worden ervaren. Het contact met anderen, de durf om initiatief te nemen en de motivatie worden hierdoor sterk afgeremd. Door de ontwikkeling van ‘positieve perspectieven’ willen we het zelfbeeld van de deelnemers heel sterk opwaarderen.
Alternatieve perspectieven in het medialandschap
Door de deelnemers zelf ‘hun kijk op de wereld’ te laten ontwikkelen, willen we het medialandschap en zowel de lokale leefgemeenschap als de brede samenleving op een positieve manier beïnvloeden. Minderheidsgroepen komen vaak op een negatieve of stereotiepe manier in beeld in de Vlaamse media. Deze stereotypering leidt wellicht tot een toename van de polarisering en onverdraagzaamheid in onze samenleving.
Nochtans spelen de media een zeer belangrijke rol in het socialiseringsproces, de constructie van een eigen identiteit – vooral bij jongeren – en de productie van een gemeenschappelijke cultuur. Media bepalen onze kaders: ze geven aan wie we zijn, wat de normen zijn en welke waarden we aanhangen. Ze verschaffen ons de concepten die we nodig hebben om de wereld om ons heen te kunnen interpreteren.
Het maken van audiovisuele verhalen is een manier waarop de jongeren en volwassenen zin kunnen geven aan hun eigen leven en andere manieren van leven kunnen leren kennen.
Processen van empathie en identificatie met (fictieve) karakters, het kunnen innemen van verschillende rollen, stimuleren de ontwikkeling van nieuwe vormen van identiteit. Het is een manier van werken om zowel de hedendaagse samenleving als de geschiedenis te begrijpen en ze dienen als bewaarplaatsen voor sociale en culturele waarden.
Dit project is veelbelovend en beschouwen we als innovatief binnen het sociaal-artistieke werkveld. We kandideerden binnen de projectoproep Managers van diversiteit en ontvingen recent de goedkeuring en financiering voor dit project vanuit het Kabinet van Minister Keulen. Deze erkenning vergroot de kans om op een kwalitatieve en duurzame manier te werken en om binnen afzienbare tijd tot een aantal zichtbare en voelbare resultaten te komen.
—
Tijdens de atelierwerking gingen we sterk in op het begrip ‘beeldvorming’ in de figuurlijke zin van het woord. Een Filippijnse vrouw wil de andere kant van migratie tonen maar filmt toch zichzelf terwijl ze de afwas doet en haar huis opruimt. Bevestigt zij het cliché? In tegenstelling tot de reguliere media hebben wij samen gepoogd om verder te gaan dan het “cliché-beeld”. Het was een zoektocht naar meer authentieke beelden en een meer genuanceerde beeldvorming. Het beeldmateriaal werd samen bekeken en besproken. Er werd geconfronteerd en geargumenteerd. Beelden werden geselecteerd en gemonteerd tot afgewerkte filmpjes.
Voor de medewerkers van het atelier was dit ongetwijfeld een leerrijk en boeiend proces. Het was evenwel een ‘straffe’ ervaring voor de medewerkers en begeleiders van de ateliers.
“Als professioneel cineast word je geconfronteerd met je opleiding en visie. Ik heb geen rationele verklaring waarom sommige beelden werken en andere niet. Toch moet je je keuze motiveren. Aan de eindmontages ging een proces van onderhandelen en onderzoeken vooraf. Kan dit beeld na het andere komen? Hoe kunnen we dit stereotiepe beeld doorprikken? De vooroordelen bevestigen of zoeken naar een tegengewicht? Het was tegelijk ontnuchterend om mensen die in een onwerkelijke situatie leven toch aan te zetten tot filmen. Maar als je plots op dat ene beeld botst, die ene getuigenis, dan pas besef je wat de impact is van een beeld en wat we missen in de dagelijkse beeldenstroom.”
Ellen Vermeulen – cineaste
Op Soirée Deluxe van 29 juni 2007 werd een anderhalf uur durende documentaire gepresenteerd, het resultaat van een seizoen Autonome Beeldvorming. Afgewerkte filmfragmenten, losse fragmenten ter illustratie, werden afgewisseld met interviews van de makers. In deze werd er gereflecteerd over de werkwijze, de doelstelling en de eindresultaten van het atelier.
Op een vraag als ‘bevestig je nu niet juist het cliché dat we willen doorbreken?’ werd ontnuchterend geantwoord: ‘ik heb het recht om als sans papiers op café te gaan’ of nog ‘Ik weet dat mijn moeder in dat beeld heel uitdagend doet maar in realiteit is ze niet zo’.
Ook dit seizoen wordt onze audiovisuele infrastructuur en montageruimte verder intensief gebruikt. Via een reservatiesysteem kunnen onze participanten op eigen ritme gebruik maken van onze montagesets. Door middel van een permanentieregeling kan er steeds beroep gedaan worden op een profesional. Zo kunnen de deelnemers op een eerder informele wijze hun vaardigheden en opgedane kennis inzake film en montage verder ontwikkelen. Een positieve evolutie hierbij is dat de meer ervaren participanten de minder (technisch) onderlegde deelnemers op weg helpen en verder bijstaan. De meer gevorderden werken er volledig zelfstandig aan nieuwe (film)projecten en ideeën. Door deze manier van continuëring van dit project is ons Atelier Autonome Beeldvorming een permanent audiovisuele werkplek geworden en bieden we een laagdrempelige introductie en opleiding in film-, montage- en (bij uitbreiding) multimediale technieken.
“De gewone, kleine mens wordt genegeerd en het zijn juist die mensen die aandacht moeten krijgen en waarrond iets moet gedaan worden. De film die ik maak, heeft als doel de positieve aspecten van migratie in beeld te zetten. Dit is één van de vele onderwerpen die niet voorkomen in de media. De film gaat over mij, over mijn leven, over de redenen waarom ik naar hier kwam, over hoe veranderingen ons en onze beslissingen bepalen en over hoe andere mensen ons beïnvloeden.
Niet iedereen die gemigreerd is naar een ander land profiteert van wat het gastland te bieden heeft. Ik heb mij ook kapot gewerkt om te komen tot wie ik nu ben. Misschien kan dit de wereld niet schelen maar ik vind het belangrijk om dat te tonen.
We kwamen samen om het beeldmateriaal dat we hadden gemaakt te bekijken. Plots was er een scene waarin mijn huis en mijn spullen te zien waren. Ik was aan het opruimen. Ik maakte de vaatwas leeg. Hierop kreeg ik een opmerking. Ik zie er namelijk Aziatisch uit, en ik kreeg de opmerking dat dit een stereotiep beeld is van iemand die uit Azië komt en in het Westen leeft. De kuisende vrouw. Ik had daar nog geen seconde over nagedacht. Dit was de mening van een ander over mij terwijl ik van mezelf een tegenovergesteld beeld heb. Het doel van dat beeld was om mezelf in m’n huis te tonen van ‘kijk, ik ben een proper iemand’. Het verschilde met de opmerking van die persoon.
Wat ik nu moet doen is de mezelf diversifiëren. Ik moet beelden maken van mezelf in andere situaties. Zo zal er een evenwicht ontstaan in mijn beeldvorming en een meer eerlijk beeld getoond worden. Beelden van jezelf voor een publiek zijn altijd confronterend. Soms kijk ik naar mijn films en dan zijn er altijd zaken die ik gezegd of gedaan heb die ik uiteindelijk niet wil laten zien. Dan denk ik aan anderen, mensen uit mijn familie, wat zullen zij zeggen als ze dit horen of zien? Het zou verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden.”
Joevelyn Lampasa – participant
“In mijn film ‘Espoir’ ziet iedereen dat ik leef in normale omstandigheden maar de realiteit is totaal anders. Ik heb geen papieren.
Ook al heb ik geen papieren, ik leef met mijn gezin. Ik ben vader van een gezin en dit is de boodschap die ik wil overbrengen: zelfs al heb ik geen papieren, toch probeer ik mijn leven te leiden zoals anderen.
Mijn film is een start. Ik maak nu films en ik heb veel ideeën. Ik wil mijn kennis uitbreiden en nu heb ik een doel voor ogen.”
Abdeljalil Harim – participant
“Mijn moeder is heel belangrijk voor mij. Ze is niet zoals andere moeders. Ik zie geen enkele moeder voor het venster staan met haar middelvinger omhoog. Ze is alles voor mij. Ik denk vooral dat anderen haar zullen bekijken als een arrogante vrouw. Maar ze is totaal niet zo.
Als je filmt moet je jezelf ook filmen zoals je bent. En niet van ‘ik ga mij hier schoner voor doen’. Nee, je moet je filmen zoals je bent. En zij is gefilmd zoals ze is. Niet arrogant, niet vulgair. Maar zoals ze is.”
Stefanie Ghys – participant
Victoria Deluxe is een rustige plaats voor mij waar veel wordt gelachen en waar ik veel nieuwe vrienden heb leren kennen. Ik leer hier veel bij rond film en hoe ik moet omgaan met de camera. In het begin dacht ik van: “dit is niks voor mij”, maar ondertussen ben ik hier zo graag dat ik ook vrijwilliger ben geworden binnen het project Soirée Deluxe.
Als ik naar mijn eigen beelden kijk, denk ik soms van shit, had ik dat maar vanuit een andere hoek gefilmd. Toch had ik nooit gedacht dat ik zo’n goeie beelden zou hebben na een eerste keer filmen. Het is pas toen ik met monteren startte dat ik zag hoeveel dingen je allemaal met die beelden kunt gaan doen om uiteindelijk een ‘wijs’ filmpje te maken. Achteraf zie ik soms dat ik te veel dezelfde beelden heb en meer afwisselend moet gaan filmen.
Soms vind ik het ook een beetje raar om mezelf te zien op beeld. Sommige beelden zijn zelfs schokkend en had ik van mezelf nooit verwacht. Dan denk ik: “wat voor een onnozelaar ben ik eigenlijk”. Misschien moet ik daar in de toekomst wat op gaan letten.
Wanneer je aan mensen zegt dat je ze gaat filmen, krijg je altijd andere beelden dan wanneer je het hen niet vraagt. Ik vind het soms beter dat je het hen niet vraagt.
De beelden van anderen vind ik tof omdat je een kant ziet van hen die je normaal niet ziet. Sommigen vinden het bijvoorbeeld leuk om hun computer te filmen, maar ik vind dat eerder onnozel. Je zou soms niet verwachten dat bepaalde mensen zo zijn. Je ziet bijvoorbeeld een deftige man op straat en dan plots zie je beelden van hem op café en zitten ze daar te drinken om te drinken. Allez, ‘k zeg maar iets hé!
Ik vind weinig beelden van mezelf en anderen eigenlijk echt schoon. Mensen filmen gewoon wie ze zijn. Trouwens wat is tegenwoordig nog schoon. Ik hoop dat er in de toekomst nog veel mensen bijkomen in het project en dat ik mooie filmpjes kan afleveren.
Ives V. – 17 jaar
Al jarenlang droomde ik ervan om filmpjes te maken en te leren monteren. Ik had enorm veel ideeën in mijn hoofd die ik wilde uitwerken en heb de voorbije jaren veel gefilmd. Nu heb ik al mijn beelden van de voorbije zeven jaar verzameld, en kan ik bij Victoria Deluxe, onder deskundige begeleiding, mijn beelden monteren en nieuwe ideeën uitwerken.
Deelnemen aan het project Autonome Beeldvorming is voor mij geweldig! Ik ben er constant mee bezig, heb ideeën in mijn hoofd, denk na over welke beelden ik in de montage wil, enzovoort. Het heeft mijn leven veranderd, want hiervoor deed ik helemaal niets en had ik nergens zin in. Nu heb ik de kans om dingen te leren en doen die ik al jaren wou leren en doen, en om de ideeën en concepten in mijn hoofd uit te werken.
Mijn laatste vriendin was danseres en had enorm veel verschillende jurken. Ik heb toen filmpjes gemaakt van deze jurken, met dichte close-ups en telkens met een ander soort lichtinval. Nu kan ik deze beelden eindelijk ook gaan monteren en ze omtoveren in een mooi filmpje.
Ook de andere deelnemers van het project zijn heel gemotiveerd en geïnteresseerd en maken mooie beelden. Ik ben dan ook heel benieuwd naar al die filmpjes!
Steve Shorrock – 54 jaar
Met de steun van ‘managers voor diversiteit’.
—
Sinds enkele jaren investeert Victoria Deluxe sterk in de ontwikkeling van het atelier autonome beeldvorming. Enerzijds door het audiovisuele medium te integreren in de sociaalartistieke praktijk. Anderzijds door open te staan en gericht te zoeken naar makers uit België en andere landen die door hun werk onze praktijk inspireren en die wij op onze beurt willen ondersteunen.
Binnen het atelier autonome beeldvorming geven we participanten de kans om vanuit hun perspectief en leefwereld beeldmateriaal te ontwikkelen. Door de participanten zelf te leren filmen en monteren en te stimuleren om van elkaar te leren, ontstaat een proces waarbij de deelnemers meer greep op hun eigen leven ervaren, meer geloof hebben in het eigen kunnen en in het maken van een verschil.
De klassieke media blijven op een heel stereotiepe manier onze complexe werkelijkheid in beeld brengen. De negatieve perceptie die hier vaak door ontstaat, leidt niet zelden tot een negatief zelfbeeld en soms tot een dynamiek van ‘self fullfilling prophecy’. De films die binnen het atelier worden ontwikkeld, bieden een meer gelaagde en eigen kijk op de complexe werkelijkheid, genereren andere en nieuwe beelden die de stereotiepe beeldvorming t.a.v. kwetsbare en minderheidsgroepen doorbreekt. Victoria Deluxe is ervan overtuigd dat vormen van nieuwe geletterdheid en nieuwe media kunnen bijdragen tot een hoopvolle en perspectiefrijke beïnvloeding van het samenlevingsdebat en tot een meer interculturele samenleving.
Op de werkplek van Victoria Deluxe is een audiovisuele atelierwerking uitgebouwd die is uitgerust met kwalitatief opname- en montagemateriaal.
Het atelier autonome beeldvorming (AAB) is gelaagd in opzet. We onderscheiden drie laagjes met elk hun specifieke doelstellingen en eigen werkmethodiek:
1. AAB in functie van de sociaalartistieke projectwerking
Victoria Deluxe zet per seizoen meerdere sociaalartistieke projecten op waarbij het audiovisuele medium ook als invalshoek wordt gehanteerd. Participanten die in een audiovisueel project mee werken kunnen gebruik maken van het medium film om hun visie en kijk op de werkelijkheid of het thema van het project in beeld te brengen. Het autonoom leren filmen is hier inhoudelijk gerelateerd aan de sociaalartistieke projecten die binnen Victoria Deluxe worden ontwikkeld.
Participanten krijgen een camera mee naar huis en filmen autonoom. De verwerking van de beelden is in handen van een medewerker of cineast. Hierbij is het belangrijk dat de beelden regelmatig worden teruggekoppeld naar de participant zodat de beelden binnen de juiste context worden verwerkt en de film de inhoud weergeeft die de participant met zijn beelden wil vertellen. Bovendien is het belangrijk om de confrontatie met de eigen beelden en het eigen perspectief aan te gaan, zodat de participant inzicht krijgt in hoe beeldvorming ontstaat (welke beelden worden er al dan niet geselecteerd, hoe beïnvloedt de ordening van de beelden in de montage de inhoud van de film, …), deze te herkennen en eventueel te wijzigen.
2. AAB in functie van participanten en externen die autonoom creëren of ondersteuning vragen
Wie interesse heeft en gemotiveerd is om naast het autonoom filmen ook zijn eigen beelden te leren verwerken/monteren, kan een basisopleiding film en montage volgen. De basisopleiding is inhoudelijk verbonden met de sociaalartistieke projectwerking. Dit betekent dat de inhoud van de beelden en de films die gemaakt worden, mee bepaald wordt door de inhoud van de projecten die op dat moment lopende zijn binnen Victoria Deluxe.
Vanuit het atelier onderzoeken we ook de mogelijkheid om gerichte ondersteuning te bieden t.a.v. externe organisaties of personen die Victoria Deluxe benaderen met een expliciete vraag voor de realisatie van hun film of documentaire of project. Deze ondersteuning kan diverse vormen aannemen: audiovisuele vorming, de uitlening van film- en geluidsapparatuur, gebruik van de montagesoftware, artistieke en inhoudelijke feedback, …). Ook worden er soms kleinere opdrachten opgenomen in functie van het ondersteunen van debatten, actie.
3. AAB: vervolgopleiding
Participanten die de basisopleiding hebben gevolgd, kunnen een doorgedreven opleiding krijgen met een sterke verdieping op technisch vlak (belichting, geluid, integreren van foto’s, wegschrijven van de film naargelang gebruik, …). Deze opleiding is op maat van de deelnemers. Dit betekent dat de inhoud wordt bepaald op basis van de behoefte/vraag van de deelnemers of in functie van nieuwe toepassingen die er zijn. De participanten worden sterk gestimuleerd om eerst bij elkaar hulp en feedback te vragen en zelf een oplossing te zoeken voor een probleem.
Deze vervolgopleiding maakt dat de participanten in staat zijn om autonoom te filmen en te monteren. Dit betekent dat zij kunnen instaan voor de opname van kwaliteitsvol en inhoudelijk sterk beeldmateriaal en de verwerking ervan tot een kwalitatief afgewerkt eindproduct. Zij worden mee ingeschakeld als coach binnen de basisopleiding van het atelier autonome beeldvorming en werken mee in functie van de realisatie van de audiovisuele projecten van Victoria Deluxe. Daarnaast kunnen ze ook gevraagd worden om externe opdrachten uit te voeren of eigen opdrachten te realiseren.