Theatervoorstelling.
Cineaste Lenny Van Wesemael trok tussen half oktober en eind december 2005 wekelijks met een vijftal medewerkers van Victoria Deluxe naar het CEDO, het Centrum voor Deeltijds Onderwijs te Gent. In samenwerking met WOCK (Werken aan Onderwijs, Cultuur en Kunst) en de Pedagogische Begeleidingsdienst van de Stad Gent werd er een audiovisueel project opgezet in de hoop nieuwe invalshoeken te creëren in het werken met deze vaak heel ‘kwetsbare’ leerlingen.
De jongeren in het CEDO volgen twee dagen per week les en worden verondersteld drie dagen per week te werken. Nogal wat leerlingen (ca 50%) vinden geen geschikte werkplek of zijn nog niet arbeidsrijp, wat resulteert in verveling, existentiële leegte en/of het veroorzaken van maatschappelijke overlast.
Deze jongeren hanteren vaak andere – en meestal traditioneel georiënteerde – referentiekaders. Dit bemoeilijkt hun zoektocht naar het vinden van aansluiting binnen de reguliere samenleving. Op zijn beurt vertaalt zich dat in een lage opleidingsgraad, schoolmoeheid en beperkte tewerkstellingskansen. Daarenboven stellen we vast dat de ouders zich vaak in een zwakke sociaal-economische positie bevinden.
Op school en in het werken met deze jongeren voel je heel sterk een etnische profilering: ‘Ik ben Turk’ of ‘Ik ben Slowaak’ zijn vaak de visitekaartjes van deze jongeren. Voor de ploeg van Victoria Deluxe een grote uitdaging om deze jongeren op te zoeken en met hen aan de slag te gaan.
De digitale media
Met de leerlingen van het eerste jaar deeltijds onderwijs gingen we op zoek naar hoe de jongeren zichzelf gerepresenteerd willen zien in de publieke ruimte. Drie maal per week werden er werksessies opgezet binnen of buiten de schoolmuren, met een fotocamera, videocamera en iPod in de hand.
Vrij snel werd het duidelijk dat bepaalde jongeren totaal niet geïnteresseerd waren in het project; anderen dan weer heel sterk. We voelden dat bepaalde jongeren weinig dromen hebben en zich moeilijk kunnen en willen verplaatsen in een fictieve wereld.
Wie dagelijks worstelt om te overleven, weinig tot niet in contact komt met cultuur en kunst, vindt dit soort projecten misschien wel ‘totaal nutteloos’ of pure ‘bullshit’. En vanuit hun perspectief kunnen we hen geen ongelijk geven. Daarnaast expliciteerden enkele leerkrachten duidelijk hun terughoudendheid t.a.v. het project.
Deze niet-evidente werkcontext en -sfeer vergrootte enkel de motivatie om verder te werken met deze jongeren die door het project in een ‘nieuwe-media-wereld’ werden geïntroduceerd. Ons uitgangspunt blijft namelijk het willen werken met en het zoeken naar hoe er t.a.v. deze jongeren wel nieuwe perspectieven kunnen worden gecreëerd; ook al boeken we hier geen direct zichtbare of voelbare resultaten in.
Sommige jongeren namen de camera mee naar huis om er beelden te schieten van hun eigen – en voor ons meestal onbekende – leefwereld. Dit leverde ‘eigen’ beeldmateriaal op dat nauw aanleunt bij ons streven naar meer autonome beeldvormingsprocessen. In plaats van onze kijk op de wereld te presenteren, zoeken we hoe jongeren zelf het woord of het beeld kunnen nemen. Je ziet hen thuis, bij vrienden en hoe ze zich gedragen buiten de schoolmuren. Dit gaf een heel ander beeld van de jongere dan wat we kenden van op school.
Doorheen hun beeldmateriaal krijg je hun kijk op de wereld gepresenteerd. De ervaring van het zelf kunnen kiezen, initieert het gevoel en de beleving van autonomie. Het tonen van deze beelden in de klas wekte een gevoel van trots op bij diegenen die zelf hadden gefilmd en beïnvloedde de andere jongeren in de manier waarop ze naar hen keken.
Na de presentatie van de eerste gemonteerde filmpjes op school zag je bij enkele jongeren een nieuwe dynamiek ontstaan. De jongeren ontwikkelden kleine verhalen en scenario’s die tijdens de lessen werden verfilmd. Langzamerhand ontstond er een evolutie van fotograferen en filmen van wat er is, naar het ontwikkelen en filmen van zaken zoals de jongeren die fantaseren of verbeelden. Anderen wilden nu zelf ook opnames maken bij hen thuis of in hun leefomgeving.
De website
In de tien weken dat er met de leerlingen werd samengewerkt, werd heel wat beeldmateriaal gecreëerd. De vele foto’s, videofilmpjes en geluidsopnames die uit deze zoektocht naar ‘wie ben ik’ en ‘hoe wil ik door anderen gezien worden’ voortvloeiden, werden op een website verzameld.
Al vrij snel ontstond er herrie en polemiek over deze website bij een aantal leerlingen en leerkrachten. Omdat we er zelf onvoldoende in zijn geslaagd om met de jongeren en leerkrachten al het beeldmateriaal door te nemen en door hen zelf te laten selecteren, zijn alle foto’s op de website terecht gekomen. Dit veroorzaakte deining. Plots kwamen we in een wereld van argwaan terecht, die ons met de neus op de feiten drukte.
Wie als jongere door de eigen gemeenschap kan worden veroordeeld en beschimpt omdat een mooie foto wordt ervaren als het schenden van de eer, heeft weinig boodschap aan onze vooropgestelde website. Ook hier zaten we vooraf vol goedmenende intenties en plannen, maar werd de realiteit onvoldoende ingeschat. Creatieve mensen zijn soms hopeloos naïef.
De website fungeert nu niet als een open communicatiemiddel maar als een intern archief en werkdocument. Een aantal jongeren werkten wel bewust rond de verdere uitbouw van de website en wendden binnen de werklokalen van Victoria Deluxe dit materiaal aan voor eigen gebruik.
De kortfilm
In januari en februari 2006 werd er met de jongeren, die wilden of van thuis toestemming kregen, in hun vrije tijd (op woensdagmiddag) aan een scenario voor een kortfilm gewerkt. Het was telkens een hele speurtocht om de jongeren tot op Victoria Deluxe te krijgen: hen meermaals telefoneren, thuis gaan oppikken en terugbrengen. De ene week werkten ze enthousiast mee; de andere week kwamen ze niet opdagen.
Tijdens deze werknamiddagen werden de jongeren uitgedaagd tot creativiteit, improvisatie en spel. Ze werden gestimuleerd om met diverse rollen en posities te experimenteren, te zoeken naar fictionele elementen en hun verbeelding en fantasie de vrije loop te laten gaan. Op basis van kleine verhalen en improvisaties schreven de jongeren mee aan het scenario voor de kortfilm.
Op een bijna antropologische manier werd duidelijk hoe sterk de invloed is van de audiovisuele media op de identiteitsontwikkeling en de verbeeldingswereld van de jongeren. Rappers, gangsters, maffiabendes, opgedirkte schoonheden fungeren vaak als archetypes in hun verbeelding. Het was dan ook geen toeval dat er door de jongeren zelf werd gekozen om een scenario rond het maffiagebeuren te ontwikkelen.
We hebben in België meer dan één locatie die ons hiervoor geschikt leek, maar Luik stond bovenaan de lijst. Eind februari 2006 trokken twaalf jongeren met een ploeg medewerkers van Victoria Deluxe samen naar Luik. De keuze om naar Luik te trekken had ook te maken met het idee dat jongeren in een andere stad meer kunnen experimenteren met het innemen van nieuwe en andere rollen.
Gedurende het hele werkproces botsten we namelijk op confronterende en onverwachte vormen van censuur. Bepaalde jongens en meisjes mogen van de ouders geen contact hebben met elkaar, terwijl de jongeren zelf voortdurend zoeken en strijden om aan deze druk en ‘uithuwelijkingscultuur’ te kunnen ontsnappen. We kwamen eerder onverwacht in een Turkse en Slowaakse adaptatie van het Romeo en Julia -verhaal terecht.
Tijdens het filmen werd er hard en geconcentreerd gewerkt en werd resoluut de wereld van de fictie betreden. Heel wat jongeren beseften tijdens het bekijken van het werkmateriaal echter dat een aantal scènes helemaal niet getoond kunnen worden binnen hun leefgemeenschap. Tijdens de filmweek zelf trapten een aantal jongeren het bovendien af uit onvrede en ongenoegen over onze aanpak en de aangeboden structuur. De rest bleef echter moedig verder werken.
Op vandaag worstelen we dan ook met vragen als: wat willen de jongeren zelf tonen, wat zouden wij als ‘makers’ graag tonen?
Look Again!
Het resultaat van deze intense filmweek en het volledige werkproces kunt u bekijken tijdens een driedaags toonmoment. Wat we kunnen, mogen en zullen tonen staat dus nog niet geheel vast maar het wordt spannend. Onder de titel Wat we doen en deden, was en is niet evident, maar interessant nodigen we u van harte uit.
Wat we denken te zullen en mogen tonen zijn foto’s van een aantal jongeren, kortfilmpjes die door de jongeren zelf werden gemaakt, een documentaire en filmische blik op het gehele werkproces en heel waarschijnlijk de gefictionaliseerde kortfilm die in Luik werd gedraaid.
Regie: Lenny Van Wesemael
Met: Meryem Dogan, Seher Unvar, Daiva Bertulyte, Essengul Balci, Abdullah Sahan, Mercy Keyi, Dusan Hricko, Ivetta Szatmariova, Mario Krista, Simona Krokova, Tibor Krajnak, Vera Dudyova
Camera: Ellen Vermeulen
Geluid: Koenraad Deblauwe
Camera Making Of en fotografie: Gerbrand Oudenaarden
Inhoudelijke, artistieke en logistieke ondersteuning: Dominique Willaert, Liesbeth Maene, Koen Cannaert, Bram Allegaert, Ine D’haene en Saïd Henareh
Het project Look Again dankt alle leerlingen van het eerste jaar, de leerkrachten en directie van het CEDO voor hun engagement en medewerking.
Webdesign: Edulis Merenpohja
Mediatechnologie, website en fotografie: Gerbrand Oudenaarden en Geert Verstraete
Techniek: Ewoud Dutellie
Look Again is een project van: Victoria Deluxe in samenwerking met het CEDO (Centrum voor Deeltijds Onderwijs), WOCK (Werken aan Onderwijs, Cultuur en Kunst) en de Pedagogische Begeleidingsdienst van de Stad Gent. Met de steun van De Koning Boudewijnstichting (ING Mecenaatsfonds).
