Theatervoorstelling.
Wegtransport is de snelste en goedkoopste manier om goederen van punt A naar punt B te brengen. We zien meer en meer vrachtwagens op de weg. De magazijnen staan op wielen. De concurrentie wordt verscherpt door de uitbreiding van Europa. En de chauffeur, de chauffeur die rijdt.
Rapidité Rapidité is een modern wagenspel over het leven van de vrachtwagenchauffeur. Theatermaker Tom Dupont toont ons de paradoxen van de weg, tussen stilstaan en bewegen, tussen thuis en onderweg, tussen het overal en het nergens, op haast bevreemdende maar zeer innemende wijze. Het stuk zoomt subtiel in op de levens van twee vrachtwagenchauffeurs die na een botsing even het noorden kwijt zijn. Waarbij een generatieverschil tevoorschijn komt en later ook het perspectief opduikt van de partner, de kinderen, de baas … en de eskimo.
Dit project loopt in samenwerking met de Gentse nijverheidsschool KTA1, de leerlingen van het zesdejaar vrachtwagenopleiding werkten het mee uit. En zoals bij de vorige producties van Victoria Deluxe spelen er opnieuw niet-professionele acteurs: chauffeurs, familieleden van chauffeurs, leerlingen chauffeur en andere enthousiaste spelers.
Concept/Regie: Tom Dupont
Spelers: Lut Geeraert, Chris Reyns, Sonya Todorova, Toni Van Den Broecke, Patrick Vanhoutteghem, Marnix Vuylsteke, Saidja Peyskens (muziek)
Techniek: Ewoud Dutellie en Said Henareh
Productie: Dirk Holemans en Lynn Van Houtte
Met dank aan: de leerlingen van het zesde jaar vrachtwagen van het KTA Lindelei, Mania Van der Cam, Martine Dewinter, Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer, Hans De Neef, Marc Van Hyfte en De Groote N.V.
Voorstellingen op:
- donderdag 24 mei om 20.15u
- vrijdag 25 mei om 20.15u
- zaterdag 26 mei om 20.15u
- woensdag 30 mei om 20.15u
- donderdag 31 mei om 20.15u
- vrijdag 1 juni om 20.15u
- zaterdag 2 juni om 20.15u
Vooronderzoek
Tom Dupont reed vorig seizoen met verschillende vrachtwagenchauffeurs mee doorheen Europa. Hij liet hen vertellen, nam foto’s en ging hij ook op zoek naar achtergrondinformatie. Wat is de rol van de vakbonden? Hoe zit het met de concurrentie vanuit Oost-Europa? Wat zijn de oorzaken van de verkeersongevallen? …
Tijdens zijn onderzoek botste Dupont op veel tegenstellingen. Veel chauffeurs spraken zichzelf tegen. Wat heeft de werksituatie voor invloed op de privé-situatie en omgekeerd? Is er wel een onderscheid tussen de twee? Met deze en andere paradoxen ging Dupont aan de slag.
Stereotiepe beeldvorming in de media
De transportsector verschijnt meestal op een negatieve en stereotiepe manier in de media. Deze beeldvorming maakt van heel wat vrachtwagenchauffeurs paria’s. Dit terwijl heel wat chauffeurs op een gedreven en professionele manier hun beroep willen uitoefenen en zonder hen de West-Europese economie in elkaar zou stuiken.
Door een gedegen vooronderzoek en de samenwerking met de nijverheidsschool realiseert Victoria Deluxe een theatervoorstelling die een meer genuanceerd licht werpt op het beroep van vrachtwagenchauffeur.
We hebben niet de bedoeling om de vaak harde werkelijkheid van dit soort arbeid te verbloemen, maar brengen een gelaagd verhaal dat de werkelijkheid van dit beroep vanuit het perspectief van de vrachtwagenchauffeurs en hun gezinsleden belicht. Vrachtwagenchauffeurs hebben het vaak niet makkelijk: negatieve berichtgeving, steeds moeilijker wordende werkomstandigheden (fileleed), druk op het gezinsleven, …
Samenwerking met de onderwijssector
Victoria Deluxe is tevreden dat dit project in samenwerking loopt met het KTA1. Een dergelijke samenwerking tussen onderwijs en cultuur heeft een duidelijke maatschappelijke meerwaarde. Heel vaak worden jongeren uit het beroeps- en technisch onderwijs onderschat en miskend wat culturele participatie en interesses betreft. Voor Victoria Deluxe een reden te meer om samen te werken met deze leerlingen, in samenspraak met de leerkrachten en de directie.
Paradoxen van de weg
Einzelganger – Sociaal Dier
Vele chauffeurs beweren graag alleen te zijn. Vele kunnen gemakkelijk alleen zijn. “Dat ze mijne kop gerust laten.” Maar ze overspoelden me met verhalen, bedenkingen en vragen. Niemand weigerde me om mee te rijden. Men doet veel inspanningen om op de één of andere manier met iemand in contact te komen. De cabine is te klein voor twee en te groot voor alleen.
T. Dupont
In Beweging – Constant Neerzitten
Men is constant onderweg, van de ene plaats naar de andere. Men verplaatst zich voordurend maar moet en kan daar geen fysieke inspanning voor doen. Er moeten geen krachten gegenereerd worden maar krachten gestuurd. Om die krachten te sturen moet men geconcentreerd en in alle rust toezicht houden. Stilzitten is moeilijk. De chauffeur zoekt zaken om toch minimaal te kunnen bewegen tijdens het stilzitten. Roken, eten, koken, telefoneren, tanden poetsen, gewichtheffen, drinken, kuisen.
Thuis – Weg
Als men thuis is wil men weg. Als men weg is wil men naar huis. Chauffeurs lijden een nomadisch bestaan. Dit beroep draagt een rusteloosheid in zich. Kan men thuiskomen en als men weet dat men straks weer moet vertrekken?
Familie – Vreemde
Men is echtgenoot van, kind van, broer van en vader van. Dit zijn statuten die moeilijk te onderhouden zijn. Scheidingen komen bij chauffeurs heel vaak voor. Kinderen vervreemden van hun vader en omgekeerd. Ze zijn familie en vreemden voor elkaar.
Baas – Slaaf
Men is zijn eigen baas. Men volgt de weg die men wil en stopt waar en wanneer men wil. Er zit niemand op je vingers te kijken. Zolang de goederen er op tijd zijn doet men wat men wil. Deze vrijheidsgedachte krijgt echter meer en meer deuken. Vrijheid is een illusie (geworden). Veel werkgevers hebben tegenwoordig een satellietverbinding met de chauffeur waardoor ze op ieder moment van de dag op 50 meter na kunnen weten waar hun werknemer is. Er wordt ook vaker en vaker op uur geladen en gelost. Bedrijven hebben minder en minder in stock en willen hun goederen zo snel mogelijk. Just in Time. Door het invoeren van rij- en rustreglementeringen kunnen de chauffeurs minder zelf hun planning maken.
Communicatiemiddelen – isolement
Er is CB-, GSM-, satelliet- en internetverbinding mogelijk voor chauffeurs. Ze kunnen op verschillende manieren contact hebben. Maar er is geen sprake van ‘ontmoeting’. Fysiek is men alleen. Het isolement wordt door de communicatiemiddelen eerder bevestigd dan doorbroken.
Avontuur – structuur
Andere reizen, andere plaatsen en andere mensen zien. Dat is waar veel chauffeurs naar verlangen. Zoveel mogelijk afwisseling. Toch heeft men het op structuur begrepen. Een rijplanning maken voor de volledige week en daar moeilijk vanaf wijken. Alle handelingen zoals de avond- en ochtendrituelen verlopen strikt volgens gewoonte. Men wil chaos waarna men er structuur in brengt.
Laag Uurloon – Hoog Maandloon
Men kan als laaggeschoolde arbeider mooi geld verdienen als internationaal chauffeur. Dit kan echter alleen maar als men veel uren rijdt. Chauffeurs verdienen immers het minimumloon per uur. De beperking op het aantal rijuren maakt het financieel minder interessant.
Geen tijd – Veel Tijd
Van hier naar daar, van hot naar her. Weinig tijd om eens uit te blazen, ook niet in het weekend. Zondagavond beginnen en vrijdagavond gedaan. Tijd om te denken is er in overvloed. Over thuis, het werk, het leven, … De gedachten draaien in cirkeltjes en gaan een eigen leven leiden.
Overal – Nergens
Asfalt, industrieparken, parkings en tankstations. Over heel Europa zie je hetzelfde. Ze verblijven constant in niet-plaatsen, les non-lieus. Alles is hetzelfde, behalve de taal. Zo klinken de plaatsen exotisch maar dat zijn ze niet. Tijd en ruimte vervagen.
Rapidité Rapidité: in de achteruitkijkspiegel
De theatervoorstelling Rapidité Rapidité ging op 24 mei 2007 in première voor een volle zaal in theater Arca. Het talrijke publiek kreeg een gelaagde inkijk in de complexe leef- en werkomstandigheden van de (internationale) vrachtwagenchauffeurs aan de hand van deze voorstelling.
Naast de voorstelling kon men in de zolderkamer van Arca een filmmontage bekijken waarvan de beelden werden gemaakt tijdens een daguitstap met de zesdejaarsleerlingen vrachtwagen van het KTA Lindelei. Tot in de toiletten toe werd Arca ondergedompeld door CB-gesprekken, die geënsceneerd waren door de leerlingen vrachtwagen.
Een grote groep van deze leerlingen kwam nieuwsgierig – en onder goedkeurend oog van hun leerkrachten en directrice – afgezakt naar Arca voor de première van Rapidité Rapidité. De reacties van de leerlingen en het publiek verraadden dat er heel wat herkenbaarheid schuilde in de dialogen die werden opgevoerd.
Marnix Vuylsteke – zelf chauffeur en één van de spelers van Rapidité Rapidité – vond de tijd om terug te blikken op zijn eerste ervaring als acteur. Regisseur Tom Dupont zocht hem op en keek samen met hem nog eens ‘in de achteruitkijkspiegel’.
Tom: Heb je al teruggedacht aan de repetitie en de speelperiode?
Marnix: Ja. Het komt regelmatig wel eens terug in mijn gedachten. Het was van meet af aan een heel hectische periode maar het was vooral een mooie periode. Ik heb er eigenlijk weinig bij stilgestaan het moment dat het zich allemaal voordeed en ik heb mij daar ook weinig vragen bij gesteld. Omdat ik van in het begin zoiets had van: natuurlijk doe ik daar aan mee. Ik moest daar precies niet over nadenken. Ook al paste het niet in mijn planning op dat moment. Ik zat al met heel veel activiteiten en toch heb ik het er bijgenomen. Want halverwege is het bijna afgesprongen. Dat ik het echt niet goed meer wist. Ik kon het toen ook bijna niet meer aan.
Maar de ervaring van in Arca te kunnen spelen, heeft bij mij wel iets wakker gemaakt. Ik had nog nooit toneel gespeeld. Als ik ooit de kans krijg om terug in een stuk mee te doen en ik vind daar de tijd en ruimte voor, dan ga ik dat zeker doen. Omdat ik nu weet wat dat inhoudt. Maar met Rapidité Rapidité wist ik dat niet. Dat was voor mij een sprong: wat gaat dat hier worden?
Ik weet nog goed toen je belde of ik naar de lezing kon komen. Ik dacht toen dat je uit verschillende mensen een aantal spelers zou kiezen. Ik dacht aan een auditie met veel volk maar dat was helemaal niet zo. Dat was de eerste verrassing. Het feit dat het vooral over vrachtwagens en transport ging, is voor mij natuurlijk de grootste motivatie geweest. Omdat ik er lang genoeg inzit.
Tom: Je zegt dat je regelmatig aan de voorstelling terugdenkt, kun je zeggen wanneer?
Marnix: Als ik met de camion rijd. Je zit achter het stuur en je gedachten gaan zijn vrije gang. Dan ga je terug.
Tom: Kijk je nu anders naar de inhoud van het stuk?
Marnix: Neen, ik kijk er inhoudelijk niet anders naar. Ik vond het een juiste weergave. De belangrijkste punten van de transportsector werden aangeraakt. Het feit dat de vrouw thuis vijf dagen wacht tot de man klaar is met werken. Het feit dat je toch wel met een serieus ‘gedrocht’ op baan bent. De rijtijden en rusttijden. Ik vind dat het allemaal aan bod gekomen is: zowel het familiale aspect als het werk zelf.
Tom: Heb je na de voorstelling contact gehad met het publiek en met chauffeurs?
Marnix: Ja. De chauffeurs die ik aangesproken heb – de weinige die er geraakt zijn – waren toch serieus onder de indruk. Ik herinner mij toch een paar reacties: Ik ga dat doorzeggen en ze moeten komen kijken. Je moet dat alleszins zien, dat is goed! Maar ja. Wie heeft daar tijd voor als camionchauffeur? Als ze al thuis zijn op zaterdagavond hebben ze daarom niet altijd tijd of goesting om buiten te komen.
De mensen die geen kennis hadden van het chauffeursleven waren ook enthousiast. Ik vroeg onder andere aan een vrouw wat bij haar was veranderd na de voorstelling. Wat ik nu weet en waar ik vroeger niet bij stilstond, zei ze, is dat dat allemaal mensen zijn die in dienen camion zitten. Ik vond dat heel mooi. We hadden jammer genoeg na de voorstelling te weinig tijd om met iedereen te babbelen maar het heeft zeker wel wat wakker gemaakt.
Tom: Hoe was het om op de planken te staan?
Marnix: Ik ga dat nog doen. Ik weet dat het nog zal terugkomen. Ik ga dat nog doen. Ik vertrouw erop dat het op het juist moment nog eens terugkomt.
Tom: Had je het gevoel dat je iemand anders was tijdens het spelen?
Marnix: Neen, want ik ben camionchauffeur. Het enige wat ik moest kennen was mijn tekst.
Tom: Kon je je vinden in wat je moest spelen?
Marnix: Ja. Er waren een paar stukken waarin ik me aanvankelijk niet kon herkennen, maar die zijn er dan ook uitgevallen.
Tom: Was er een link met uw personage en uzelf?
Marnix: Ik blijf altijd rustig, zeker met mijn camion op de baan. Ik ga mij ergeren in mijn auto. Ik ga mij dul maken in het verkeer. Maar met mijn camion heb ik dat niet. Ze mogen nog zo zot doen voor mij. Niemand kan mij opjagen. Op dat moment werk ik. Als je in de file staat, kan je er niet over rijden he. In die zin zijn er wel gelijkenissen tussen mij en het personage dat ik speelde. Er zat ook een tikkeltje naïviteit in hem. Dat heb ik ook en spijtig genoeg ben ik het die af en toe verlies. Maar vooral het feit dat hij heel veel vertrouwen had. Vertrouwen in de situatie zoals ze zich voor deed. Dat heb ik ook wel. In absurde situaties kan ik soms heel veel rust vinden. Dat vond ik mooi in die rol. Vertrouwen in de situatie.
Tom: Had je kunnen voorspellen hoe de voorstelling er ging uitzien?
Marnix: Absoluut niet. Ik had mij iets totaal anders voorgesteld. Er was aanvankelijk sprake van te werken met echte camions en toen kreeg ik al een beter beeld. En toen was er ook nog de idee van een vrachtwagen die kwam aangereden met een tribune erin. Het uiteindelijk resultaat was iets anders maar vond ik ook heel goed meegevallen (de gebotste kartonnen vrachtwagens met speelvlak in de geveinsde aanhangwagen in een theaterzaal met vaste zitplaatsen).
Tom: Had je last van stress of plankenkoorts?
Marnix: Ik weet het niet. Ik heb niet het gevoel dat ik daar last van had. De tekst was een stressfactor maar dan nog. Het was geen stresserende ervaring, integendeel. Het was een uitlaatklep.
Tom: Was er voor u een verschil tussen de eerste en de laatste voorstelling?
Marnix: Ja. De eerste voorstelling was een hele mooie en de laatste voorstelling was nog mooier. Zo is het. En er tussenin ook. Ook al was er tussenin minder volk in de zaal. Ik vond ze eigenlijk allemaal even mooi. Allemaal op zich. Iedere voorstelling had wel iets. Je evolueert. Je voelt na 2, 3 voorstellingen van dat kan, dat kan niet.
Een moment dat ik nooit zal vergeten is toen Sonja haar liedje zong en het publiek begon te applaudisseren. Er waren een tweetal mensen die plots applaudisseerden en na mijn teken begon iedereen mee te applaudisseren. Een heel mooi moment. Dat is nooit meer teruggekomen na die ene keer. Die ene chauffeur in het publiek die spontaan al zijn uitingen brulde vond ik ook heel goed, Saidja de muzikant die te laat kwam voor de voorstelling… Er waren te gekke momenten.
Tom: Het lijkt precies al lang geleden?
Marnix: Het lijkt inderdaad lang geleden. Door mijn werk en de kinderen zit ik in een stroomversnelling van activiteiten. Sommige herinneringen vervagen wel maar ze verdwijnen niet. Ik probeerde onlangs met Patrick (tegenspeler in het stuk) nog wat tekst op te zeggen maar dat ging toch moeilijk. Het was een mooie periode. Hoe moeilijk en hoe druk het ook was. Ook de mindere momenten hoorden er allemaal bij. Ik denk dat het in ieder ander theaterstuk ook niet altijd rozegeur en maneschijn is. Dat zal ook met vallen en opstaan zijn. Als je met zoveel mensen in een periode zo kort op elkaar zit, is het logisch dat je de menselijke neveneffecten daarvan ziet. Dat hoort er gewoon bij. Dat is een indicatie van iemand beter leren kennen. Als je zo ver kan gaan met mensen is dat een logisch gevolg.
Ik vond het sociaal-artistieke gegeven mooi. Dat de inhoud van de voorstelling zaken aanhaalt die zich voordoen in de maatschappij waar niet iedereen stil bij staat. Diegenen die het stuk zagen, zullen er stil bij gestaan hebben en stil bij staan. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen die dat stuk gezien heeft nu met een ander gevoel op de E40 of de E17 rijdt. Daar ben ik van overtuigd.
